آیا کودکان به مصرف غذاهای تبلیغ شده علاقمندند؟ تحلیل محتوای پیام‌های بازرگانی تلویزیون و ارزیابی رابطه یادآوری آنها با علایق غذایی دانش‌آموزان دبستانی شهر شیروان در سال 1394

سابقه و هدف: پیام‌های بازرگانی تلویزیونی از جمله عوامل مؤثر بر انتخاب‌های غذایی کودکان شناخته شده‌اند. در مطالعه حاضر، پیام‌های بازرگانی مربوط به غذا در محدوده زمانی برنامه کودک و نوجوان در دو شبکه سیمای جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد. همچنین طی یک مطالعه مقطعی وجود هر گونه رابطه بین یادآوری پیام‌های بازرگانی مربوط به غذا با علاقه به مصرف آنها در کودکان دبستانی شیروان بررسی شد. مواد و روش‌ها: این مطالعه در دو بخش به طور همزمان انجام گرفت. در بخش اول به ترتیب 5/73 و 35 ساعت از برنامه‌های کودک و نوجوان شبکه‌های دو و آموزش سیمای جمهوری اسلامی ایران به مدت یک هفته از تاریخ 16 الی 22/02/1394 ضبط شد. سپس محتوای پیام‌های بازرگانی ضبط شده بر اساس یک دستورالعمل از پیش تعیین شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم، 403دانش‌آموز (50% دختر) از پایه‌های چهارم، پنجم و ششم از 4 مدرسه ابتدایی دولتی شهر شیروان در یک مطالعه مقطعی شرکت کردند و به سؤالات مطرح شده شامل مدت زمان تماشای تلویزیون، نام  پیام‌های بازرگانی تلویزیونی به یاد مانده، نام پیام‌های بازرگانی غذایی مورد علاقه و این که آیا علاقه به مصرف محصول غذایی مربوطه داشته‌اند از طریق یک پرسشنامه خود ایفا پاسخ دادند. یافته‌ها‌: پیام‌های بازرگانی مربوط به مواد غذایی ازنظر فراوانی پخش رتبه پنجم و از نظر مدت زمان پخش رتبه ششم را به خود اختصاص دادند. تنقلات (‌لواشک و آلوچه) بیشترین فراوانی پخش(75%) را در بین سایر محصولات غذایی داشتند. "برتری بر سایر محصولات غذایی"  بیشتر از بقیه صفات (4/47%) تکرار شده بود. " کیفیت بالا/دقت در تهیه" (3/28%)،" جدید بودن" (21%) و" تحریک تشنگی و گرسنگی" (15%) بیشترین انگیزه‌هایی بودند که از سوی شرکت‌های تبلیغاتی برای تحریک مخاطب به خرید کالاهای مورد نظر تحریک شده بودند. بخش دوم:.  بیش از نیمی (5/62%) از پیام‌های بازرگانی غذایی یادآوری شده از پیام های بازرگانی مورد علاقه دانش‌آموزان بودند (05/0p<). رابطه بین یادآوری پیام بازرگانی مربوط به یک محصول غذایی (5/12% از کل) با علاقه به مصرف همان محصول معنی‌دار بود(05/0p<). نتیجه گیری: با وجود کاهش چشمگیر پیام‌های بازرگانی تلویزیونی نسبت به مطالعات قبلی، مواد غذایی تبلیغ شده همچنان از ارزش تغذیه‌ای کمی برخوردار بودند. به علاوه، در برخی موارد بین یادآوری پیام‌های بازرگانی و علاقه به مصرف محصول تبلیغ شده رابطه معنی‌دار وجود داشته است. این مطالعه شواهدی را در اختیار سیاست‌گذاران و مسئولان قرار می‌دهد تا بر آن اساس بتوانند تصمیم گیری‌های مؤثری در زمینه قوانین تبلیغات غذایی برای کودکان داشته باشند.